Wormmaan is een surrealistisch boek, geschreven in een strakke stijl, dat uitmunt in filosofische gedachten die je aan het denken zetten en verteld vanuit eigenzinnige perspectieven en doordacht taalgebruik.
Hoofdpersonage Elke trekt ons recht de wereld van de zaadveredelaars binnen. Je voelt aan alles dat schrijfster Mariken Heitman weet waarover ze het heeft. Het verbaast me dan ook niet dat ik op de achterflap lees dat de schrijfster biologe en tuinder is.
Wanneer Elke haar ontslag geeft om een oeroud erwtenras weer tot leven te brengen op een Waddeneiland, in het tuintje van haar overleden nonkel, duiken we ook dieper de psyche van Elke binnen. Waar ze op het veld alles onder controle lijkt te hebben, gaat het er in haar hoofd een pak chaotischer aan toe.
De schrijfster katapulteert ons ook terug naar de tijd van de allereerste boeren, die duizenden jaren geleden vochten tegen uitsterving. En ook in deze mysterieuze ‘flashbacks’ krijgen we als lezer het gevoel dat we helemaal in het verhaal zitten, hoe ongewoon het perspectief (onze voorouders die de lezer rechtstreeks aanspreken vanuit het wij-perspectief, en alleen al dat maakt dit tot een gewaagd boek) ook is.
Naarmate het boek vordert, wordt het ongrijpbaarder, mysterieuzer en vooral: bevreemdender. Een intrigerend geheel. Mooi ook hoe de verschillende verhaallijnen op een subtiele manier samenkomen in een open en toch afgerond einde.
Dat Mariken Heitman met Wormmaan de Libris Literatuurprijs 2022 in ontvangst mocht nemen, heeft volgens mij veel te maken met de getoonde durf en originaliteit, maar zeker ook met haar taalgebruik en stilistische beheersing waar ik als schrijver enkel maar jaloers op kan zijn!
Een paar prachtige passages uit het boek die ik bij het lezen markeerde:
“Het is waar, ouder worden maakt blind. Na de jeugd, nadat alle lege plekken in je binnenste zijn ingekleurd, alle vragen zijn beantwoord of kinderachtig bevonden, verdwijnt geruisloos het mysterie en daarmee de mogelijkheid. We willen te graag begrijpen, dus maken we plaats en groeien er zo snel mogelijk naartoe. Vullen de ruimte met onszelf, zoals de worm zijn gang. Daarbuiten bestaat er niets. Net als ons dankraam vertoont ook de wereldkaart al lang geen lege plekken meer. Nu onontdekte eilanden zijn bezocht, de evenaar is bepaald, elke rots en elke zandplaat van iemand is, iedere rivier is benoemd en alle bergtoppen zijn beklommen, nu sterft ook langzaam de fantasie een roemloze dood.” – © Mariken Heitman
“In een nat land glijdt de wind, fluit hij soepel langs meebewegend blad en polijst hij het gras glimmend geil. Droogte hoor je, het knispert. De bladeren kraken getoast, de steeltje stijf, ieder bewegen stram. Zand en zaad komen los van de aarde, stuiven en hameren rond. De droogte kwam van vele kanten, van boven, uit het zuiden maar bovenal van de steppe. Op zijn weg trok hij water uit karig bebladerde kronen, verzamelde steriel bomenzaad in ritselende hopen, joeg de rivier als een slak terug in haar huisje. Droog land wacht.” – © Mariken Heitman
Geef een reactie